dr n. med. Paweł Kabata, specjalista chirurgii ogólnej i onkologicznej oraz specjalista żywienia klinicznego
Przepuklina okołostomijna to schorzenie, z którym zmaga się rzesza pacjentów stomijnych. Nie oznacza jednak, że wystąpi u każdego chorego. Warto też wiedzieć, że nie zawsze przepuklina jest wskazaniem do operacji. Według danych tylko od 10 do 20 procent pacjentów z kolostomią (przetoką na jelicie grubym), u których występuje to powikłanie, poddawanych jest zabiegowi chirurgicznemu. Inaczej wygląda sytuacja u pacjentów z ileostomią, czyli przetoką na jelicie cienkim. Tutaj do operacji kwalifikuje się od 50 do 70 procent pacjentów.
Podstawowym objawem przepukliny okołostomijnej, który powinien zaniepokoić pacjenta, jest nienaturalne wybrzuszenie powłok brzucha w bezpośrednim sąsiedztwie stomii. Wybrzuszenie najczęściej ma kształt miękkiego guza, który z czasem się powiększa. Guz jest najbardziej widoczny w pozycji stojącej lub siedzącej i może chować się, gdy pacjent leży. Uwypukla się także wtedy, kiedy pacjent kicha, kaszle albo podnosi ciężki przedmiot. Wybrzuszenie może utrudniać funkcjonowanie stomii lub powodować trudności w prawidłowym przyleganiu sprzętu stomijnego. O tym, co to jest przepuklina, dlaczego się tworzy i na czym polega operacja jej usunięcia rozmawiamy z dr. n. med. Pawłem Kabatą, specjalistą chirurgii ogólnej i onkologicznej oraz specjalistą żywienia klinicznego z Kliniki Chirurgii Onkologicznej w Gdańsku. Doktor Kabata zajmuje się chirurgicznym leczeniem nowotworów jamy brzusznej, piersi i tkanek miękkich oraz leczeniem żywieniowym chorych onkologicznych. Współtworzy wytyczne leczenia żywieniowego w onkologii. Prowadzi blog „Chirurg Paweł – o chirurgii inaczej”.
Co to jest przepuklina okołostomijna?
Przepuklina jest to nieprawidłowe uwypuklenie zawartości jamy brzusznej przez otwór w powłokach ciała. W przypadku przepukliny okołostomijnej dochodzi do wydostania się narządów jamy brzusznej, najczęściej jelita, przez otwór w ścianie brzucha, przez który wyłaniana jest stomia.
Dlaczego pojawia się przepuklina?
Przyczyną powstawania przepukliny jest osłabienie tkanek w powłokach brzucha, co powoduje powiększanie się otworu, przez który przebiega stomia. W konsekwencji prowadzi to do powstania nadmiaru przestrzeni, w którą mogą się przemieścić narządy. Dochodzi do tego najczęściej w przypadku występowania nadmiernego ciśnienia w obrębie jamy brzusznej, które może być spowodowane np. uporczywym kaszlem, nadwagą lub dźwiganiem ciężarów czy wykonywaniem prac siłowych we wczesnym okresie po jej wytworzeniu. Drugą najczęstszą przyczyną jest osłabienie tkanek, do którego może dochodzić w wyniku infekcji tkanek wokół stomii, czy wskutek starzenia się tkanek u osób wiele lat po wyłonieniu stomii.
Jak można zapobiec powstaniu przepukliny brzusznej okołostomijnej?
Najlepszym sposobem zapobiegania wystąpienia przepukliny okołostomijnej jest wyeliminowanie czynników zwiększających ryzyko jej wystąpienia. Mam tutaj na myśli między innymi redukcję masy ciała u osób z nadwagą. Pacjent powinien obowiązkowo rzucić palenie. Należy również unikać sportów siłowych i prac wymagających dźwigania znacznych ciężarów. W przypadku wykonywania takich prac warto pamiętać o noszeniu specjalnych pasów wzmacniających powłoki brzucha. Pacjent nie musi jednak całkowicie rezygnować ze sportu. Regularna aktywność fizyczna dostosowana do wymogów pacjentów ze stomią, a także wykonywanie ćwiczeń wzmacniających powłoki jamy brzusznej, po wcześniejszej konsultacji z lekarzem lub fizjoterapeutą, należą do czynników, które mogą korzystnie wpłynąć na zmniejszenie ryzyka przepukliny.
Na czym polega operacja usunięcia przepukliny?
Operacja przepukliny okołostomijnej polega na odprowadzeniu jej zawartości do jamy brzusznej, wycięcia tzw. worka przepuklinowego, czyli naddatku błony otrzewnowej pokrywającego wypuklające się narządy oraz zaopatrzeniu ubytku
w tkankach. W zależności od rozmiaru może ona wymagać tylko zeszycia tkanek i ich wzmocnienia przy użyciu specjalnej siatki lub, w sytuacjach zaawansowanych, nawet likwidacji stomii, zamknięcia ubytku i wyłonienia stomii w innym miejscu powłok brzucha. Pamiętajmy, że to zawsze lekarz specjalista ocenia konieczność wykonania operacji i decyduje o wyborze najkorzystniejszej formy leczenia i techniki wykonania zabiegu, mając na uwadze dobro pacjenta.
Na co pacjent ze stomią musi zwrócić szczególną uwagę po takiej operacji?
Należy zwrócić szczególną uwagę na zapobieganie jej nawrotowi, czyli w miarę możliwości unikanie wspomnianych wcześniej czynników ryzyka. Jak po każdej operacji, należy się oszczędzać, unikać wysiłku i nabierać sił.
W ostatnich latach pojawiały się doniesienia o stosowaniu siatki wzmacniającej już w czasie pierwotnego zabiegu wyłaniania stomii, co miałoby zapobiegać powstawaniu przepuklin okołostomijnych. Co Pan o tym sądzi?
W naszym ośrodku nie stosuje się tego typu podejścia. Choć dane z literatury medycznej są obiecujące i w pełni uzasadnione, to jednak do chwili obecnej nie istnieją jednoznaczne wytyczne odpowiadające na tę kwestię. W związku z powyższym należy poczekać, aż środowiska naukowe będą w stanie sformułować jednoznaczne wnioski na podstawie danych z odpowiedniej jakości badań.
Rozmawiała: Aleksandra Zalewska-Stankiewicz
