Artykuły numeru

Choroba Hashimoto – gdy cierpi ciało i dusza

Aneta Nalewajek, specjalista Telefonicznego Centrum Pacjenta

Choroba Hashimoto to przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy należące do grupy schorzeń z autoagresji, czyli takich, w których organizm atakuje i uszkadza jeden ze swoich narządów – w tym przypadku tarczycę.

W przebiegu choroby Hashimoto dochodzi do przewlekłego procesu zapalnego uszkadzającego gruczoł tarczycowy i prowadzącego do jej niedoczynności. Niedoczynność jest więc skutkiem rozregulowania pracy tarczycy, która przestaje
produkować hormony w ilościach odpowiednich do potrzeb organizmu.

Wiele przyczyn

Przyczyny choroby Hashimoto są złożone. Poza czynnikami genetycznymi, do jej rozwoju przyczyniają się również czynniki środowiskowe, takie jak sposób odżywania, niedobór selenu i nadmiar lub niedobór jodu w diecie. Istotnymi czynnikami zwiększającymi ryzyko wystąpienia choroby Hashimoto są stres, infekcje wirusowe i bakteryjne, palenie tytoniu i narażenie na promieniowanie jonizujące (np. radioterapia), także przyjmowanie leków immunomodulujących (wpływających na układ odpornościowy). Bardzo często schorzenie to ujawnia się u osoby z predyspozycjami genetycznymi dopiero w sytuacji dużego obciążenia, np. poważnej infekcji czy silnego i długotrwałego stresu.

Objawy, rozpoznanie i leczenie

Dolegliwości wywołane przez niedobór hormonów tarczycowych są różnorakie i zależą od stopnia zaawansowania choroby oraz wieku chorego. Typowe objawy choroby Hashimoto to zaburzenia metabolizmu, zaparcia, problemy kardiologiczne, uczucie zimna, problemy skórne, takie jak: suchość skóry, zmiana jej kolorytu, nadmierne rogowacenie skóry, głównie kolan i łokci, łamliwość paznokci, wypadanie włosów, zaburzenia cyklu menstruacyjnego i płodności, zaburzenia nastroju, zaburzenia układu pokarmowego, oddechowego, kostno-stawowego czy krwiotwórczego. Ze względu na tak niespecyficzne i zróżnicowane symptomy pacjenci, w poszukiwaniu prawidłowej diagnozy, często zgłaszają się po pomoc do wielu specjalistów. Rozpoznania Hashimoto dokonuje lekarz na podstawie oznaczenia stężenia hormonów tarczycowych, specyficznych przeciwciał oraz badania USG tarczycy. Niestety, podobnie jak w przypadku innych schorzeń z autoagresji, np. reumatoidalnego zapalenia stawów czy celiakii, tak i w przypadku choroby Hashimoto, nie można jej całkowicie wyleczyć. Tym niemniej istnieją skuteczne metody niwelujące męczące objawy tej choroby i poprawiające samopoczucie. Podstawową metodą leczenia choroby Hashimoto jest doustne przyjmowanie preparatów hormonalnych pod ścisłą kontrolą lekarza. Na sposób funkcjonowania tarczycy wpływa także tryb życia, tak więc warto wprowadzić metody wspomagające jej pracę, takie jak: odpowiednia dieta, aktywność fizyczna, uzupełnienie ewentualnych niedoborów pokarmowych suplementacją, a także właściwa terapia innych schorzeń współistniejących.

Dieta w chorobie Hashimoto

W przypadku nietolerancji pokarmowych konieczne może być wprowadzenie diety eliminacyjnej. Należy jednak pamiętać, że nie istnieje jedna uniwersalna dieta dla wszystkich osób z tą chorobą. Jest to na tyle złożona kwestia, że każdy przypadek należy rozpatrywać indywidulanie. Zindywidualizowana dietoterapia choroby Hashimoto nie tylko wspiera farmakologiczne leczenie hormonalne, ale przynosi realną możliwość spowolnienia i złagodzenia procesu zapalnego, wspiera układ odpornościowy, a także zmniejsza ryzyko chorób współistniejących, np. otyłości. Dieta osób z niedoczynnością tarczycy powinna składać się z 4-5 posiłków, spożywanych w regularnych odstępach, przy czym ostatni posiłek należy spożywać ok. 3-4 h przed snem. Ważnym elementem jest wyliczenie odpowiedniej kaloryczności diety uwzględniającej wiek, masę ciała, tryb życia i aktywność fizyczną chorego. Błędem żywieniowym jest wprowadzenie zbyt dużej restrykcji kalorycznej, która przyczynia się do spowolnienia metabolizmu.

Znaczenie błonnika

Ze względu na problemy z perystaltyką i wypróżnianiem należy zwrócić uwagę na odpowiednią ilość wypijanej wody oraz spożycie błonnika pokarmowego znajdującego się głównie w warzywach, owocach, pełnoziarnistych produktach zbożowych, siemieniu lnianym oraz innych ziarnach czy orzechach (UWAGA: osoby ze stomią ziarna i orzechy powinny spożywać w postaci mielonej). Błonnik reguluje nie tylko pracę układu pokarmowego, ale wpływa dodatkowo na obniżenie stężenia cholesterolu we krwi oraz pozytywnie działa na metabolizm węglowodanów w organizmie, uczucie sytości, a tym samym utrzymanie prawidłowej masy ciała.

Białko – podstawowy składnik budulcowy

Bardzo ważne w dietoterapii choroby Hashimoto jest odpowiednio wysokie spożycie pełnowartościowego białka w postaci chudego mięsa, ryb (szczególnie tłustych ryb morskich, takich jak łosoś, śledź, makrela) oraz jaj. Odpowiednie spożycie białka ma również znaczenie w zapobieganiu nadwadze i otyłości będących konsekwencją niedoczynności tarczycy. Białko wpływa korzystanie na obniżoną w wyniku choroby przemianę materii. Co więcej, białko stanowi substrat, czyli składnik wyjściowy do produkcji hormonów tarczycy.

A co z tłuszczami?

Niezwykle ważna jest zarówno odpowiednia ilość, jak i jakość spożywanych tłuszczów. Diety niskotłuszczowe nie są zalecane, ponieważ mogą powodować zaburzenia funkcjonowania układu odpornościowego oraz wchłaniania witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Jeżeli chodzi o jakość tłuszczów, to zalecane jest zwiększenie spożycia tłuszczów nienasyconych, szczególnie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3, które pozytywnie oddziałują na metabolizm hormonów tarczycy. Dodatkowo wielonienasycone kwasy tłuszczowe przyczyniają się do zmniejszenia procesów zapalnych w organizmie. Źródłem kwasów omega-3 w diecie są ryby morskie, olej lniany, oliwa z oliwek, olej z czarnuszki. Jeśli podaż z dietą jest niewystarczająca, można wprowadzić suplementację kwasów omega-3.

Nietolerancje

U osób z chorobą Hashimoto i potwierdzoną nietolerancją laktozy konieczna jest eliminacja laktozy, czyli cukru mlecznego obecnego w mleku i produktach mlecznych. Nietolerancja laktozy ogranicza przyswajanie głównego hormonu tarczycowego: tyroksyny oraz obniża biodostępność leku leweotyrokyny (może wymuszać stosowanie większych jego dawek). Przy potwierdzonej celiakii, czyli nietolerancji glutenu, konieczne jest wprowadzenie diety bezglutenowej. Spożycie glutenu u osób z celiakią powoduje reakcję ze strony układu odpornościowego, a wytworzone przeciwciała mogą atakować tkankę tarczycową. Zastosowanie diety bezglutenowej może zmniejszyć stymulację układu odpornościowego i wygasić proces autoimmunologiczny.

Mikrobiota

U osób z chorobą Hashimoto obserwuje się zaburzenia składu flory bakteryjnej jelita, co może wzmagać procesy autoimmunologiczne. W celu poprawy jakości mikroflory jelitowej pacjenci powinni spożywać odpowiednią ilość warzyw, owoców oraz produktów pełnoziarnistych. W uzasadnionych przypadkach można wspomóc się preparatami probiotycznymi.

Suplementacja

Dietę w chorobie Hashimoto warto uzupełnić dopasowaną do potrzeb chorego suplementacją wspierającą nie tylko pracę tarczycy, ale także układ odpornościowy. Szczególne znaczenie mają: selen, witamina D i cynk, których niedobory wpływają na zaburzenia w produkcji oraz działaniu hormonów tarczycy. Udokumentowane działanie usprawniające pracę tarczycy mają wspomniane wcześniej kwasy omega-3, witamina B12 oraz kwas foliowy. Ponadto u osób cierpiących na autoimmunologiczne choroby tarczycy i jej niedoczynność obserwuje się niedobory jodu, żelaza, miedzi, magnezu, potasu oraz witamin A, C, D i E.

Przeczytaj także...

Comments are closed.